چرا آینده دنیا عرب بحرانی است؟ - پی سی باران

پایگاه خبری العربی نو در این رابطه می نویسد: سال 2022 به زعم بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران دنیاِ عرب، حامل تهدیدات و چالش هایی جدی برای کشور های عربی خواهد بود. در امسال میلادی، بحران هایی نظیر: تغییرات آب و هوایی، نزاع های ایدئولوژیک، و جنگ های خانمان سوز، چالش هایی اساسی را برای دولت های عربی ایجاد می نمایند با این حال، خطرات قدیمی تر و مسائل چالشیِ امروز، تا حد زیادی رفاه خانواده های عرب و یکپارچگی دولت های عربی را نیز به خطر می اندازد. در این راستا، انتشار مجموعه از گزارش های بین المللی که به تازگی منتشر شده اند این نکته را به ما یادآوری می نمایند که: اکثریتِ قابل توجهی از خانوار های عرب (حدودا دو سوم آن ها بویژه در بخش های مهمی نظیر فقر و آموزش)، دیگر قادر به تامین احتیاج های پایه و ابتدایی خود نیستند و به آرامی، در فقر و ناامیدیِ بیشتر غرق می شوند.

در این راستا، طیف قابل توجهی از گزارش های نو شرح می دهند که چگونه پاندمی ویروس کرونا، شرایط جوامع عربی را که حتی قبل از آن نیز وخیم بودند، بحرانی تر نموده و عملا شرایط یک زندگی عزتمندانه و درست را از ملت های عربی گرفته است. در شرایط کنونی، شرایط کشور های عربی در شاخص هایی نظیرِ: آموزش و پرورش مناسب، دسترسی به غذای کافی و تغذیه مناسب، شکاف میان دولت ها و شهروندان، و بعلاوه فراهم کردنِ شغل مناسب برای مردم در جوامع عربی، به شدت وخیم است.

به گزارش خبرنگاران، در این چهارچوب، بر اساس یافته های نوی که در گزارش مشترکِ سازمان های یونیسف، بانک دنیای، و یونسکو راجع به تاثیر پاندمی کرونا بر پیشرفت تحصیلی در دولت های عربی منتشر شده اند نشان می دهد که حدودا دو سوم از بچه ها 5 الی 14 ساله در کشور های عربیِ منطقه، حتی قبل از پاندمی ویروس کرونا نیز از توانایی و مهارت کافی در امر خواندن برخوردار نبوده اند. فاجعه نو این است که این مقدار می تواند تا حدودا 70 درصد از کلیه بچه ها کشور های عربی هم افزایش یابد (به علتِ دوری قابل توجه این بچه ها از فضای آموزشی و دریافت نکردن مناسب خدمات آموزشی در بحبوحه پاندمی کرونا). از طرفی، نسبتِ نوجوانان 15 ساله ای که در آزمون های استاندارد آموزش بین المللی، نمراتی نامناسبی را دریافت نموده اند هم می تواند از 60.1 درصد به 71.6 درصد افزایش یابد.

این مساله در نوع خود این نکته را تضمین می نماید که شمار قابل توجهی از جوانان عرب که آموزش های مناسبی ندیده اند، نمی توانند به نحو موثری در اقتصاد های کشورهایشان، ورای کار های ساده و یدی مشارکت داشته باشند. این مساله عملا موجب خواهد شد تا آن ها در طول زندگی خود از فقر، آسیب پذیری و حاشیه نشینی رنج ببرند و با مشکلاتی جدی در زمینه سلامت روان، جامعه پذیری، رفاه و سطح رضایت پایین از خود رو به رو باشند.

در این راستا، جوامع عربی عملا با شمار قابل توجهی از مردان و زنانِ جوانی رو به رو خواهند بود که بی هدف و بیگانه از جامعه خود هستند و می توانند در رویه های مجرمانه و خشنی حضور داشته باشند که در نوع خود تا حد زیادی ثبات کشور های عربی را به خطر خواهد انداخت.

بخش کمی از جوانان عرب هم که آموزش خوبی دریافت می نمایند، یا بخش های خصوصی و دولتی را به تسخیر خود در می آورند و یا به خارج از کشورهایشان مهاجرت می نمایند تا فرصت های شغلی بهتری را بیایند. این مساله حداقل در چهار دهه اخیر در کشور های عربی رخ داده است. موضوعی که تا حد زیادی ناشی از عدم تمایل و اراده دولت های عربی جهت اصلاحِ رویه های سیاسی و اقتصادیشان است. مساله ای که بر شدت و عمقِ شکاف های فعلی در داخل کشور های عربی و میان آن ها، بیش از پیش خواهد اضافه کرد.

هفته گذشته، گزارش نابرابری و بی عدالتی در سطح دنیا (2022) منتشر شد و این گزاره که کشور های عرب خاورمیانه و شمال آفریقا، نابرابرترین و ناعادلانه ترین کشور های دنیا را از حیث شاخص های اجتماعی تشکیل می دهند، تایید کرد. در کشور های عربی، 10 درصد افراد ثروتمندِ جامعه، 58 درصد از عایدی ملی را کنترل می نمایند (این مقدار در اروپا 36 درصد است). نباید فراموش کرد که در سال های اخیر مطالعات مختلفی نشان داده اند که اعرابِ فقیر و آسیب پذیر، دو سوم از جمعیت کشور های عربی را تشکیل داده اند.

این آمار ها با توجه به پاندمی ویروس کرونا، شرایط بدتری نیز پیدا نموده اند. فقر، آسیب پذیری، نابرابری در کشور های عربی، تا حدی به این علت در آن ها توسعه پیدا می نماید، زیرا طبقه جوان عرب به نحوی آموزش داده نمی شوند تا بتوانند مشاغل مناسبی را در کشورهایشان به دست بگیرند. از سویی، بخش خصوصیِ کشور های عربی نیز شرایط و فرصت های شغلی عادلانه و مناسبی را برای جوانان عرب ایجاد نمی نمایند.

اکثریتِ اعراب جوانِ تحصیل نموده و رده بالا، مشاغل غیررسمی که حقوق کمی نیز دارند را عهده دار می شوند. علت اصلی این مساله نیز سیاست های خاص دولتی و بخش خصوصی در کشور های عربی است. مساله ای که در نوع خود چالش های قابل توجهی را در فضای اقتصادی و کسب و کار کشور های عربی ایجاد می نماید که این موضوع خود حامل پیامد های اجتماعیِ قابل توجهی است.

در این راستا، به هیچ عنوان عجیب نیست که شاهدیم نرخ بیکاری جوانان در بسیاری از کشور های عربی به 40 الی 50 درصد بالغ می گردد و اینطور به نظر می رسد که این آمار ها همچنان در همین نقاط باقی خواهند ماند. کاستی ها و ضعف های ساختاریِ کشور های عربی، نتیجه دینامیسم های عمیق تر و موثرتری نظیر بی ثباتیِ سیاسی، چهارچوب های مقرراتی و تنظیمی ضعیف، فساد، عدم تنوع در فضای اقتصاد، محدودیت های اقتصادی، و دیگر چالش های اساسی اقتصادی هستند.

فشار های دو سال اخیر پاندمی ویروس کرونا، فقط و فقط حس ناامیدی و رها شدنِ اعراب از سوی دولت هایشان را در آن ها (اعراب) تقویت نموده است. حتی در کشور های عربی که یاری های خاصی را به خانواده ها و افراد احتیاجمند اعطا می کردند، بر اساس تازه ترین ارزیابی ها تعیین شده که اغلبِ این دسته از یاری ها، کفافِ بسیاری از احتیاج ها را نمی دهند و عملا کمتر از 20 درصد عایدی میانه در کشور های مذکور را تشکیل می دهند. مساله ای که بدون تردید حامل آسیب هایی جدی اجتماعی و البته سیاسی در ادامه راه برای کشور های عربی است.

هفته گذشته، سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، گزارشی را منتشر کرد و در جریان آن فاش ساخت که درصدِ اعرابی که از سوتغذیه رنج می برند، از سال 2014 میلادی تا 15.8 درصد افزایش یافته است. هشداردهنده تر از همه اینکه این آماره ظرف دو دهه، تا 91 درصد افزایش نشان می دهد. پاندمی ویروس کرونا نیز بر شمار جمعیت کشور های عربی که با سو تغذیه روبرو هستند، 4.8 میلیون نفر را اضافه کرده و تعداد کلی این دسته از افراد را به حدودا 60 میلیون نفر رسانده است. عدم امنیت غذاییِ معتدل و حاد (وخیم) نیز در سال های اخیر به نحو قابل توجهی در کشور های عربی افزایش یافته و اکنون قریب به 141 میلیون نفر در کشور های عربی با این بحران، دست و پنجه نرم می نمایند.

وخیم تر شدنِ شرایط دسترسی به غذا در کشور های عربی، عملا تمامی بخش های جامعه را در جوامع مذکور تحت تاثیر قرار داده و در نوع خود اثرات بدی را بر طبقه میانه نیز داشته است. گزارش اخیر سازمان فائو خاطر نشان می نماید که: چیزی قریب به 32.3 درصد یا حدودا یک سوم از جمعیت منطقه، دسترسیِ درست و منظمی به غذای کافی و مغذی در سال 2020 نداشته اند.

درست به همین علت است که سازمان فائو تاکید دارد که چالش های کنونی در کشور های عربی در بحث سوتغذیه و عدم امنیت غذایی، ریشه در مشکلاتی دارند که سال ها در جوامع عربی، وجود و حضور داشته اند. مشکلاتی که به تازگی با مسائلی نظیر فقر، نابرابری، جنگ و درگیری، تغییرات اقلیمی و مسائل فراوان دیگر نیز همراه شده اند و عملا ماهیتی بحرانی تر به خود گرفته اند.

به بیان دیگر، تمامی این گزارش هایی که تا به امروز به آن ها اشاره شد، به طرق مختلف به ما می گویند که در 40 سال اخیر، جوامع و اقتصاد های عربی به نحوی نادرست، ناعادلانه، و با بی کفایتیِ تمام مدیریت شده اند. مساله ای که در نوع خود حاکی از آن است که دنیا عرب با روز ها و سال های به مراتب سخت تری نیز در ادامه راه رو به رو خواهد بود. سال هایی که با کاستی های جدی برای مردمِ جوامع عربی از حیث مواردی نظیر دسترسی به شغل، عایدی، سلامتی، آب، غذا، آموزش و دیگر مسائلی که زندگی عزتمندانه آن ها را تضمین نمایند، همراه خواهند بود. در این چهارچوب باید توجه داشت که ملت های عربی، از قدرت چندانی نیز برخوردار نیستند تا دولت های خود را به پاسخگویی وادار نمایند تا شاید آن ها، رویه ها و سیاست های فاجعه بارِ خود را کنار بگذارند و بیش از پیش اعراب را در بدبختی فرو نبرند.

تبعات و پیامد های بلند مدتِ تمامی آنچه گفته شد، بسیار وحشتناک خواهد بود، زیرا خانواده های فقیرِ کنونی در کشور های عربی، عملا فرار از فقر و ورود به طبقه میانه را برای خود ناممکن می بینند. در این راستا، دولت های عربی که فاقد هرگونه منابع اقتصادی، تخصص، یا اراده ای جهت کاهش دادن فقر و بهبود شرایط رفاهِ مردم خود هستند، عملا شرایط اجتماعی را به سمت وخامتِ بیشتر سوق خواهند داد. مساله ای که در نوع خود حاکی از در راه بودنِ روز های سخت برای ملت ها و دولت های عربی در سال های آینده است.