از کار افتادن کلیه؛ دلیل، علائم، راه های درمان
به گزارش پی سی باران، خبرنگاران - سلامت - کلیه به اسم یکی از اندام های بدن، نقشی اساسی در پاک سازی و تصفیه خون دارد. قسمتی از سوخت و ساز در بدن، به فراوری شدن موادی منجر می گردد که برای بدن مضر بوده و یا تجمع آن در بدن بسیار آسیب رسان و مضر است. این مواد زائد و سموم به وسیله کلیه دفع می شوند. از طرفی دیگر تعدادی از داروهایی که به علت بیماری استفاده می کنیم در بدن از سوی کبد (جگر) خنثی می گردد و تحویل کلیه می شوند تا از راه ادرار و کلیه دفع گردد. از این رو می توان گفت که کلیه یکی از مهم ترین اندام های بدن دانست که وظیفه پررنگی بر دوش داشته و هر گونه آسیب به آن می تواند بدن را تحت تأثیر خود قرار گرفته است.
از کار افتادن کلیه چیست؟
به کاهش و نقصان در نحوه عملکرد مفید کلیه به صورت تدریجی، بیماری مزمن کلیه یا اختلال نارسایی کلیوی و یا در اصطلاح عامیانه از کار افتادن کلیه گفته می شود. همان طور که گفته شد، کلیه ها مواد زائد و سموم موجود در خون انسان را تصفیه نموده و به وسیله ادرار از بدن خارج می نمایند. با ابتلا به از کار افتادن کلیه ها مایعات، الکترولیت ها، سموم و مواد اضافی که برای بدن خطرناک هستند، در بدن تجمع می یابند.
در مرحله اولیه ابتلا به این بیماری، شما شاهد علائم محسوسی نخواهید بود. از کار افتادن کلیه زمانی اتفاق می افتد که در عملکرد کلیه ها اختلال بسیار چشمگیری ایجاد شده باشد. برای درمان این بیماری ناخوشایند در ابتدا به وسیله پزشکان متخصص کوشش می شود که از پیشرفت این بیماری به وسیله کنترل علت های اصلی به وجود آورنده بیماری، آن را کاهش دهند. این امکان وجود دارد که این بیماری تا جایی پیشرفت کند که بدون دیالیز یا پیوند کلیه، فرد مبتلا، قادر به ادامه زندگی خود نباشد.
بیشتر بخوانید: نارسایی کلیه چیست؟ + علت، علائم و راه های درمان
علائم از کار افتادن کلیه چیست؟
علائم از کار افتادن کلیه با گذشت زمان یا به علت بروز بیماری های دیگر ممکن است نمایان شود. با توجه به اینکه کلیه ها بسیار انعطاف پذیر هستند و می توانند نقصان خود را جبران نمایند، این امکان وجود دارد تا هنگامی که کلیه ها به شدت آسیبی نبینند، هیچ نشانه ای از خود نشان ندهند. از علائم این عارضه می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- حالت تهوع و استفراغ های گاه و بی گاه
- عدم داشتن اشتهای کافی برای خوردن غذا
- خستگی های مفرط
- ضعف های عضلانی
- بروز اختلال در خواب
- بروز تغییرات در اندازه و اندازه ادرار فرد
- بروز کمر درد
- کم شدن هوشیاری ذهنی
- سر درد
- انقباض ناگهانی ماهیچه ها و گرفتگی عضلات بدن
- تورم در ناحیه پا و مچ پا
- خشکی و خارش های پی در پی در ناحیه پوست بدن
- بروز درد در قفسه سینه که این عامل به علت تجمع مایعات در اطراف قلب صورت می پذیرد
- بوی بد دهان و مزه ناخوشایند در دهان
- بروز تنگی نفس که این عامل به علت تجمع مایعات در ریه ها صورت می پذیرد
- چشم های ورم نموده
- فشار خون بالا که به سختی بتوان آن را کنترل کرد
- کوتاه بودن عمل دم
علت از کار افتادن کلیه چیست؟
بیماری مزمن کلیه هنگامی رخ می دهد که نوع عملکرد کلیه به علت بیماری یا شرایط بالینی دچار اختلال شود که البته این اختلال به از کار افتادن و از بین رفتن کلیه در طول چند ماه یا چند سال منجر می شود. در زیر به آنالیز عواملی می پردازیم که باعث از کار افتادن کلیه می شوند.
- بیماری دیابت نوع 1 یا 2
- فشار خون بالا
- اختلال گلومرولونفریت که در واقع نوعی التهاب واحد های تصفیه نماینده کلیه (گلومرول) است.
- اختلال نفریت بینابینی که به نوعی التهاب لوله های کلیه است
- بیماری کلیه پلی کیستیک
- انسداد دستگاه ادراری که این بیماری بر اثر عظیم شدن غده پروستات، سنگ کلیه و تعدادی از سرطان ها به وجود می آید
- ریفلاکس وزیکویورترال. این بیماری در واقع برگشت ادرار از مثانه به طرف کلیه ها است.
- عفونت کلیه ها معروف به پیلونفریت
چه عواملی خطر بیماری از کار افتادن کلیه را افزایش می دهند؟
در زیر به آنالیز عواملی که احتمال ابتلا به بیماری مزمن کلیه را افزایش می دهند، خواهیم پرداخت.
- ابتلا به بیماری دیابت
- ابتلا به بیماری فشار خون بالا
- ابتلا به انواع بیماری های قلبی-عروقی
- استعمال دخانیات مانند کشیدن سیگار و قلیان
- اضافه وزن و چاقی مفرط
- سابقه خانوادگی در ابتلا به بیماری مزمن کلیه
- غیر طبیعی بودن ساختار و شکل کلیه
- بالا رفتن سن
عوارض جانبی ناشی از ابتلا به بیماری از کار افتادن کلیه چیست؟
بیماری مزمن کلیه می تواند بر تمامی اندام های بدن تأثیراتی داشته باشد. عوارض جانبی این بیماری می تواند شامل موارد زیر باشد.
- احتباس مایعات در بدن که می تواند باعث تورم در دست و پا، ایجاد فشار خون بالا یا تجمع آب در ریه (که به آن ادم ریوی گفته می شود) شود.
- افزایش یک باره و اتفاقی اندازه پتاسیم در خون (هیپرکالمی) که این اختلال می تواند در عملکرد قلب مسائلی را ایجاد کند و حتی باعث مرگ فرد مبتلا شود.
- بروز بیماری های قلبی- عروقی
- ضعیف شدن ساختار استخوان ها که در این حالت احتمال شکستگی استخوان افزایش پیدا می نماید
- بروز کم خونی در فرد مبتلا
- کم شدن میل جنسی در فرد بیمار و شکل گیری انواع اختلال نعوظ یا کاهش باروری
- اختلال در دستگاه عصبی که می تواند باعث عدم تمرکز، تغییر شخصیت یا تشنج شود
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن که احتمال ابتلا به عفونت را در فرد افزایش می دهد
- پریکاردیت که التهاب و تورم غشای دور قلب است
- عوارض بارداری که این عارضه برای مادر و جنین بسیار خطرناک است
- رسیدن آسیب جبران ناپذیر به کلیه ها در مرحله سرانجام بیماری کلیوی که در این مرحله از بیماری شخص بیمار برای زنده ماندن احتیاج به دیالیز یا پیوند کلیه دارد
راه های پیشگیری از این بیماری
برای جلوگیری از ابتلا به بیماری مزمن کلیه، باید موارد زیر را جدی گرفت و آن را رعایت کرد.
1. عدم مصرف خودسرانه از دارو های مسکن
در صورتی که از دارو های ضد درد همچون آسپیرین، ایبوپروفن و استامینوفن استفاده می کنید، حتماً باید این قرص ها را بر اساس دستور پزشک مصرف کنید، چون مصرف زیاد و خودسرانه این دارو ها می تواند به کلیه آسیب های جدی برساند. در صورتی که دچار بیماری کلیه هستید، باید در مورد مصرف این دارو ها با پزشک خود مشورت کنید.
2. داشتن وزنی مناسب
در صورتی که وزن شما مناسب است و دچار اضافه وزن نیستید، کوشش کنید با تمرینات منظم، تناسب اندام خود را حفظ کنید و در صورتی که چاق هستید و احتیاج به کاهش وزن دارید، با استفاده از روش های سالم، وزن خود را کاهش دهید تا از ابتلا به بیماری های کلیوی در امان باشید.
3. کنترل بیماری هایی که به کلیه ها آسیب می رسانند
اگر دچار بیماری هستید که احتمال ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهد، حتماً تحت نظر پزشک قرار بگیرید.
4. دخانیات را ترک کنید
سیگار و انواع دخانیات به کلیه ها آسیب های جدی وارد می نماید و بیماری کلیوی را افزایش می دهد. از این رو سعی کنید با مشاوره و دارو، دخانیات را ترک کنید و اگر سیگاری نیستید از دود آن دوری کنید.
تشخیص بیماری مزمن کلیه
برای تشخیص ابتلا به بیماری مزمن کلیه، متخصص در ابتدا سوالاتی را از شما خواهد پرسید. سابقه خانوادگی، داشتن فشار خون بالا، مصرف دارو های خاص و تغییر در ادرار مهم ترین سؤال های پزشک در اینباره است. در مرحله بعد پزشک شما را معاینه فیزیکی می نماید و علائم مرتبط با مسائل قلبی-عروقی را مورد آنالیز قرار خواهد داد. علاوه بر این مراحل آزمایش های ویژه ای هم برای شما تجویز خواهد شد. در زیر به آنالیز تعدادی از این آزمایش ها خواهیم پرداخت.
1. آزمایش خون
در این آزمایش اندازه کراتینین و اوره خون آنالیز خواهد شد.
بیشتر بخوانید: علت پایین بودن کراتینین خون چیست؟ + علائم و راه های درمان
2. آزمایش ادرار
در این آزمایش با تجزیه و تحلیل نمونه ادرار، می توان ناهنجاری ها و علت بروز بیماری مزمن کلیه را تشخیص داد.
3. آزمایش های تصویری
با استفاده از سونوگرافی، ساختار و اندازه کلیه ها به وسیله پزشک مورد آنالیز قرار می گیرد.
4. نمونه گیری از بافت کلیه ها
پزشک برای تشخیص علت بیماری، ممکن است بیوپسی کلیه را تجویز کند که در آن از کلیه ها نمونه برداری می شود.
راه های درمان بیماری از کار افتادن کلیه
با توجه به علت بروز بیماری، تعدادی از انواع بیماری های کلیه قابل درمان هستند. این در حالی است که بیماری مزمن کلیه غالبا درمانی ندارد. به طور کلی، شیوه درمان شامل اقداماتی برای کنترل علائم، کاهش عوارض و کاهش پیشرفت بیماری است. برای درمان عوارض ناشی از بیماری از کار افتادن کلیه از موارد زیر استفاده می شود.
1. تجویز دارو هایی برای فشار خون بالا
اشخاص مبتلا به بیماری مزمن کلیه ممکن است به فشار خون بالا دچار شوند. متخصص برای کاهش دادن فشار خون و حفظ عملکرد مناسب کلیه در این افراد، مصرف مهارنماینده های آنزیم تبدیل نماینده آنژیوتانسین (ACE) و یا مسدودنماینده های گیرنده آنژیوتانسین II را تجویز خواهند کرد. این دارو ها در ابتدای مصرف، عملکرد کلیه را کاهش می دهند و اندازه الکترولیت را تغییر خواهند داد. از این رو جهت نظارت بر شرایط بیمار، احتیاج به آزمایش های خون به صورت پی در پی است. از طرفی قرص ادرارآور و رژیم غذایی کم نمک هم برای بیمار تجویز خواهد شد.
2. تجویز داروهایی برای کاهش اندازه کلسترول
متخصص کلیه برای کاهش کلسترول، دارو هایی نظیر قرص آتورواستاتین را تجویز می نماید. اندازه بالای کلسترول می تواند باعث ایجاد بیماری قلبی شود.
3. تجویز داروهایی برای کم خونی
متخصص کلیه مکمل های هورمون اریتروپویتین را به همراه قرص آهن برای بیمار تجویز می نماید. این نوع از مکمل ها باعث فراوری بیشتر گلبول های قرمز می شود و از طرفی خستگی و ضعف بدنی ناشی از کم خونی را هم کاهش می دهد.
4. تجویز داروهایی برای از بین بردن تورم
با مصرف بعضی دارو های ادرارآور نظیر دیورتیک، می توان به حفظ تعادل مایعات در بدن یاری کرد..
5. تجویز داروهایی برای محافظت از بافت استخوان
جهت پیشگیری از ضعف استخوان و کم کردن خطر شکستگی آن ها، متخصص کلیه مکمل های کلسیم و ویتامین D را تجویز می نماید.
6. توصیه برای کاهش دادن اندازه پروتئین در رژیم غذایی
برای کم کردن اندازه فعالیت کلیه برای تصفیه خون، ممکن است پزشک تجویز کند که پروتئین کمتری مصرف کنید.
درمان هایی برای مراحل سرانجامی این بیماری
در مراحل سرانجامی این بیماری، کلیه ها دیگر قادر به دفع مواد زائد و مایعات نیستند و در نتیجه بیمار احتیاج به دیالیز یا پیوند کلیه خواهد داشت. برای درمان بیماری مزمن کلیوی در مراحل نهایی هم از موارد درمانی زیر استفاده می شود.
1. استفاده از دیالیز کلیه
دیالیز به صورت یک کلیه مصنوعی عمل نموده و مواد زائد و مایعات را از خون دفع می نماید. در همودیالیز، با استفاده از دستگاه، سموم، مواد زائد و مایعات بدن تصفیه می شود. در دیالیز صفاقی، پزشکان لوله ای نازک به نام کاتتر را به داخل شکم می فرستند که حفره شکمی را با محلول دیالیز پُر می نماید و مواد زائد و مایعات اضافی را جذب می نماید. پس از آن، این محلول و سموم و مواد زائد از بدن خارج می شوند.
2. پیوند کلیه
در پیوند کلیه، از اهدا نماینده که می تواند فوت شده یا زنده باشد، کلیه سالم به بیمار اهدا می شود. گفتنی است که در این حالت، بیمار باید تا سرانجام عمر خود داروهای مخصوص استفاده کند تا سیستم بدن او، کلیه پیوندی را پس نزند. افرادی که قصد دیالیز یا پیوند کلیه ندارند، باید از فعالیت ها و درمان های محافظه کارانه برای درمان بیماری خود بهره ببرند. این در حالی است که این بیماران در صورتی که دیالیز یا پیوند کلیه انجام ندهند، معمولاً تا چند ماه بیشتر زنده نخواهند ماند.
3. تغییر در نحوه زندگی
در صورت استفاده از یک رژیم غذایی سالم می توان به بهبود عملکرد کلیه یاری زیادی کرد. با توجه به شرایط، نحوه عملکرد کلیه و سلامت کلی بیمار، این امکان وجود دارد که پزشک تغذیه مواد زیر را برای بیمار توصیه کند.
- عدم مصرف نمک در رژیم غذایی: افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید اندازه سدیم مورد استفاده خود را کاهش بدهند. از این رو باید از مصرف کردن غذا های آماده نظیر انواع کنسروها، فست فود ها و پنیر و گوشت فرآوری شده، به وسیله بیمار خودداری شود.
- مصرف غذاهایی با پتاسیم کم: بیماران مبتلا به این بیماری باید از مصرف غذا هایی با پتاسیم بالا مانند نظیر پرتقال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی، به وسیله بیمار خودداری نمایند. برای آشنایی بیشتر باید ذکر شود که غذا های حاوی پتاسیم کم عبارت اند از سیب، کلم، هویج، لوبیا سبز، انگور و توت فرنگی.
- کاهش مصرف پروتئین: همان طور که گفته شد، بیماران باید از مصرف غذاهایی دارای پروتئین پرهیز نمایند. برای آشنایی بیشتر گفتنی است که غذا های حاوی پروتئین بالا عبارت اند از گوشت کم چرب، تخم مرغ، شیر، پنیر و لوبیا. غذا های دارای پروتئین کم عبارت اند از سبزی ها، میوه ها، نان و غلات.
آیا شما هم تجربه ای در مورد ابتلا به این بیماری دارید؟ برای کنترل و درمان آن چه اقداماتی انجام داده اید؟ لطفا تجربیات و توصیه های خود را از بخش نظرات با سایر مخاطبین خبرنگاران به اشتراک بگذارید.
منبع: مجله انگیزه