خواص سماق و ارزش غذایی این ادویه - پی سی باران

سماق چیست؟

سماق از خانواده بِری های قرمز شناخته می گردد. البته نباید سماق معمولی را با سماق سمی اشتباه گرفت. در اثر تماس با سماق سمی، جوش هایی روی پوست ایجاد می گردد. سماق، با اینکه بومی خاورمیانه بوده، اکنون در بسیاری از منطقه ها دنیا یافت می گردد. وقتی که سماق پودر شده و به غذا اضافه گردد، رنگ قرمز و طعمی ترش به غذاها می افزاید.

سماق از ادویه های مهم در آشپزی مدیترانه ای و خاورمیانه ای است. از آن برای طعم دارکردن گوشت ها یا تهیه سس ها استفاده می گردد. اما برترین روش مصرف سماق، افزودن آن به غذا درست پیش از صرف آن است.

نحوه تشخیص سماق معمولی از سماق سمی بسیار ساده است. سماق سمی، رنگ سفید یا خاکستری دارد و از شاخه ها آویزان است؛ اما سماق معمولی قرمزِ پررنگ بوده و به شاخه های عمودی چسبیده است. بعضی گونه های سماق تهاجمی است و گیاهان دیگر را نابود می نمایند. بعضی از این گونه ها در نقاطی از ایالات متحده یافت می شوند و ریشه کن کردن آنها کار دشواری است.

نکاتی جالب درباره سماق و فواید سماقتقریبا 250 گونه سماق در سرتاسر دنیا وجود داشته است. سماق درطول تاریخ به عنوان گیاهی دارویی به کار می رفته است؛ بعلاوه از آن در فراوری رنگ و به عنوان افزودنی در تنباکو استفاده می شده است.

سماق از تیره پسته ایان (یکی از تیره های گیاهی) است و در آسیای شرقی، آمریکای شمالی، شمال شرق استرالیا، جنوب آفریقا و خاورمیانه یافت می گردد.

بومیان آمریکا از سماق به عنوان دارویی قابض، غرغره ای برای سرفه، درمانی برای سوزاک و درمان بواسیر و جزئی از تنباکو بهره می گرفتند.

خواص سماق

1. کاهش قند خون در مبتلایان به دیابت نوع 2

یکی از مهم ترین خواص سماق، کاهش قند خون است. در مقاله ای که در سال 2014 در مجله تحقیقات علوم دارویی ایران به چاپ رسید، تأثیر خواص سماق بر بیماران دیابتی آنالیز شد. دانشمندان ایرانی و آمریکایی در این پژوهش، تأثیر سماق را بر سطح قند خون، آپولیپوپروتئین B، آپولیپوپروتئین A-1 و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام (TAC) در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2آنالیز کردند.

در یک مطالعه بالینی 3ماهه، 41 بیمار دیابتی آنالیز شدند. به گروهی از آنان، روزانه 3 گرم پودر سماق و به گروهی دیگر دارونما (چیزی مانند دارو و بدون اثر واقعی) داده شد. نمونه های خون افراد قبل و بعد از مطالعه آنالیز شد. سطح قند خون، هموگلوبین گلیکوزیله و آپولیپوپروتئین B (که جزء اصلی کلسترول بد خون (LDL) است) در افرادی که در این مدت سماق مصرف نموده بودند، کاهش چشمگیری نشان می داد.

بعلاوه نتایج این پژوهش نشان می داد سطح آپولیپوپروتئین A-1 که از اجزای مهم در کلسترول خوب خون (HDL) است، افزایش یافته است. بعلاوه سطح ظرفیت آنتی اکسیدانی تام (TAC) هم در بیماران با مصرف سماق افزایش یافت. ظرفیت آنتی اکسیدانی تام (TAC) هرچه بیشتر باشد، عوارض ناشی از دیابت در بیماران کاهش می یابد. پژوهشگران با مشاهده اطلاعات حاصل، نتیجه گیری کردند که سماق روی قند خون، آپولیپوپروتئین B، آپولیپوپروتئین A-1 و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام (TAC) در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 اثر مثبتی دارد.

2. خواص سماق در درمان سنتی دیابت در خاورمیانهیافته های پژوهشی دیگر در سال 2013 در مجله گیاهان دارویی و معطر ایران به چاپ رسید. از دیگر خواص سماق می توان به درمان دیابت اشاره نمود. در این پژوهش، دانشمندان به مدت 4 هفته به 31 بیمارِ مبتلا به دیابت

نوع 2، روزانه سه بار یک کپسولِ گیاهی حاوی سماق دادند. هدف این بود که تأثیر سماق را روی قند خون آنالیز نمایند. این کپسول محتوی موادی از جمله گیاه خرفه پَرپَهَن، انار و سماق سیسیلی بود. این مواد به طور سنتی در خاورمیانه برای درمان دیابت مصرف می شده اند. پژوهشگران براساس این یافته ها نتیجه گیری کردند که مصرف این کپسول ها بدون بروز عوارض جانبی در کاهش قند خون ناشتا و قند خون پس از صرف غذا در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 مؤثر است.

3. خاصیت آنتی اکسیدااحتیاج دیگر خواص سماق، باید به خاصیت آنتی اکسیدانی آن اشاره نمود. بنابر پژوهش های صورت گرفته روی 2 گونه سماق، این گیاه خاصیت آنتی اکسیدانی شگفت انگیزی دارد. چنان که می دانید بدن تان برای خنثی کردن آثار مخرب رادیکال های آزاد، به آنتی اکسیدان ها احتیاج دارد. رادیکال های آزاد مولکول های ناپایداری هستند که در بروز پیری و بیماری های مزمن مؤثرند.

براساس مقاله ای که در سال 2013 در مجله شیمی مواد غذایی به چاپ رسید، سماق آمریکایی در افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی مؤثر است. سماق آمریکایی، بومیِ منطقه ها شرقی آمریکای شمالی است و میوه آن به وسیله بومیان برای درمان بیماری های گوناگون استفاده می شده است.

پژوهشگران درباره خاصیت آنتی اکسیدانی سماق آمریکایی به نکات زیر اشاره نموده اند:

-فعالیت آنتی اکسیدانی سماق آمریکایی از اغلب میوه ها و سبزیجات رایج بیشتر است؛

-بیشتر فعالیت آنتی اکسیدانی سماق آمریکایی به خاطر وجود پلی فنول هایی مانند آنتوسیانین ها و سایر فلاونوئیدهاست؛

-سماق آمریکایی محتوی گروه خاصی از آنتوسیانین های محتوی آگلیکون به نام آنتوسیانیدین هاست.

در پژوهشی که نتیجه آن در سال 2014 در مجله بیوشیمی مواد غذایی به چاپ رسید، ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره چند چاشنی مختلف، از جمله عصاره مایع سماق سیسیلی (.Rhus coriaria L) آنالیز شد. زرشک، هل، فلفل سیاه، رازیانه، برگ بو،جوز هندی، فلفل قرمز، زردچوبه و خردل سفید سایر موادی بودند که در این پژوهش آنالیز شدند. تمرکز مطالعه بر این بود که کدام یک از این مواد می تواند به عنوان یک نگهدارنده طبیعی در صنایع غذایی به کار رود.

در خاتمه این پژوهش، یافته های زیر حاصل شد:

-سماق سیسیلی بالاترین ظرفیت آنتی اکسیدانی را دارد. پس از آن برگ بو و زرشک قرار دارند؛

-برگ بو و سماق بالاترین مقدار جزء فنولی را دارند؛

-سماق و زرشک بیشترین فعالیت ضدباکتریایی را علیه باکتری های بیماری زای موجود در غذاها نشان می دهند.

4. خاصیت ضد قارچی و ضد تصلب شرایینیکی از مهم ترین خواص سماق خاصیت ضد میکروبی و ضد قارچی آن است. براساس پژوهشی که یافته های آن در سال 2011 در مجله علوم زیستی آلمان به چاپ رسید، دانه سماق سیسیلی دربرابر آسپرژیلوس فلاووس (گونه ای از قارچ) خاصیت ضد قارچی از خود نشان داد. این قارچ باعث بروز عفونت ریه در انسان شده که آسپرژیلوزیس نام دارد. این بیماری معمولا در افرادی که دستگاه ایمنی ضعیف دارند (مانند مبتلایان به ایدز یا کسانی که پرتودرمانی می نمایند) بروز می نماید.

دانشمندان دانشگاه مک گیل مونترال کانادا معتقدند سماق برای قلب مفید است. از دیگر خواص سماق می توان به کاهش خطر بروز تصلب شرایین (سختی سرخرگ ها) اشاره نمود. بنابر پژوهش های آنها سماق می تواند مانع از جابه جایی سلول های عضلات صاف رگ ها گردد. این فرایند نقش مهمی در جلوگیری از بروز تصلب شرایین دارد.

پس از عصاره گیری و خالص سازی تانن های موجود در پودر سماق، دانشمندان با 10 غلظت مختلف از آن، مقدار جابجایی سلول های عضلات صاف رگ ها را در موش ها آنالیز کردند. پس از این مطالعه مشاهده شد مقدار جابه جایی سلول های عضلات صاف رگ ها در موش ها 62٪ کاهش یافت. دانشمندان نتیجه گرفتند تانن های استخراج شده از سماق می تواند مانع از بروز این فرایند شده و درنتیجه در درمان تصلب شرایین مؤثر باشند.

ارزش غذایی سماقبراساس مقاله ای که در مجله علوم زیستی اُردن به چاپ رسید، سماق:

-سرشار از ویتامین A و C است که از میوه و دانه های آن منشأ می گیرد؛

-سرشار از مواد معدنی ای مانند کلسیم، مهمیم و پتاسیم است؛

-به خاطر وجود اسیدهای آلی مانند اسید سیتریک، اسید مالیک و اسید تارتاریک ترش است؛

-به خاطر وجود تانن ها طعم گسی دارد.

طرز تهیه یک نوشیدنی خوشمزه با میوه سماقبومیان آمریکایی از میوه سماق یک نوشیدنی خوشمزه درست می کردند. اگر شما هم به میوه سماق دسترسی دارید، می توانید آن را در منزل تهیه کنید و از آن لذت ببرید.

دستورالعمل تهیه نوشیدنیچهار خوشه از میوه سماق را در یک ظرف 2 لیتری محتوی آب قرار دهید؛

به آرامی سماق را فشار دهید تا عصاره ی آن خارج گردد؛

بگذارید سماق در این حالت به مدت چند ساعت خیس بخورد؛

به یاری یک پارچه ی صافی یا فیلتر قهوه مخلوط را صاف کنید؛

به نوشیدنی تان یخ یا شیرین نماینده های طبیعی بیفزایید و آن را نوش جان کنید.

هشدارهایی درباره سماقپیش از افزودن سماق به رژیم غذایی خود، ابتدا به هشدارهای زیر توجه کنید.

اگر به بادام هندی یا سایر گیاهان خانواده ی آن حساسیت دارید، از مصرف سماق خودداری کنید.

از سماق سمی دور بمانید. سماق سمی را می توان با رنگ سفید و خاکستری اش تشخیص داد. فقط سماق هایی را مصرف کنید که رنگ قرمز دارند.

با اینکه مصرف سماق سالم است، ممکن است باعث حساسیت پوستی و بروز واکنش هایی در بعضی افراد گردد. بنابراین اگر با مصرف سماق واکنش هایی غیرطبیعی را تجربه می کنید، به مصرف آن ادامه ندهید.

در زمان برداشت سماق مراقب باشید؛ به ویژه سماقی که در اطراف جاده ها وجود دارد. زیرا گاهی این زمین ها با آفت کش ها و حشره کش ها سم پاشی شده اند.

منبع: سایت چطور

منبع: راسخون